Pavarësia editoriale në Shqipëri, kërcënohet nga rregullimi partiak. Kështu thuhet në Raportin e Organizatës Gazetarët pa kufij, sipas së cilit, në Shqipëri, gazetarët janë viktima të krimit të organizuar dhe ndonjëherë të dhunës policore “të nxitur nga dështimi i qeverisë për t’i mbrojtur ata”, ndonëse vendi ynë ka shënuar rritje me 7 vende.
Në indeksin që përfshin 180 vende, Shqipëria radhitet në vendin e 96-të, duke shënuar një rritje prej 7 vendesh krahasuar me një vit më parë kur radhitej e 103-a. Në vitin 2021, Shqipëria radhitej në vendin e 83-të.
Në raport, theksohet se politikanët kufizojnë pavarësinë editoriale me anë të rregullatorëve të medias së politizuar, ndërsa emërojnë ata që janë përgjegjës për median publike.
“Gazetarët kritikë ndaj qeverisë shpesh u nënshtrohen sulmeve politike të krijuara për t’i diskredituar ata dhe ata kanë vështirësi në aksesin e informacionit të mbajtur nga shteti”, thuhet në raport.
Raporti nënvizon faktin se, krimi i organizuar përfaqëson një nga kërcënimet më të mëdha për sigurinë e gazetarëve, ndërsa vë theksin te sulmi me armë ndaj një mediaje private, ku mbeti i vrarë roja i sigurisë.
Sakaq, sa i përket mediave në të gjithë botën, sipas raportit, liria e medias është në gjendje të rëndë në një numër rekord vendesh, e cila paralajmëron se dezinformimi, propaganda dhe inteligjenca artificiale përbëjnë kërcënime në rritje për gazetarinë.
Raporti i plotë për Shqipërinë:
Peizazhi mediatik
Mediat më me ndikim shqiptar të sektorit privat zotërohen nga një pjesë e vogël e kompanive që kanë lidhje me botën politike, ndërsa operojnë në sektorë shumë të rregulluar si ndërtimi. Ndërsa ka qindra media online, vetëm një numër i vogël kanë një model biznesi të qëndrueshëm me financim transparent. Mediat kryesore përfshijnë RTSH, Top Channel, Klan dhe RTV Ora.
Konteksti politik
Gazetarët janë nën presion politik që u përkeqësua në vitin 2021 nga përpjekjet për të kontrolluar informacionin gjatë zgjedhjeve parlamentare dhe pandemisë Covid-19. Politikanët kufizojnë pavarësinë editoriale me anë të rregullatorëve të medias shumë të politizuar dhe duke emëruar ata që janë përgjegjës për median publike. Gazetarët kritikë ndaj qeverisë shpesh u nënshtrohen sulmeve politike të krijuara për t’i diskredituar ata dhe ata kanë vështirësi në aksesin e informacionit të mbajtur nga shteti. Një centralizim i kohëve të fundit i komunikimit të qeverisë mund të rezultojë në kufizime të mëtejshme për aksesin në informacionin e mbajtur nga shteti.
Kuadri ligjor
Megjithëse kushtetuta e Shqipërisë dhe angazhimet ligjore ndërkombëtare garantojnë lirinë e shtypit, mbrojtja për konfidencialitetin e burimeve është e pamjaftueshme. Një projekt-ligj kundër shpifjes që u hoq nga agjenda e parlamentit shqiptar në vitin 2022 do t’i kishte dhënë shtetit kontroll joproporcional mbi përmbajtjen e mediave online dhe do të kishte përforcuar autocensurën. Si rezultat i një vendimi të diskutueshëm të prokurorit, mediave iu ndalua të pasqyronte pasojat e një sulmi kibernetik të vitit 2022 ndaj institucioneve shtetërore.
Konteksti ekonomik
Pronësia e pjesës më të madhe të peizazhit mediatik shqiptar është e përqendruar në duart e vetëm katër ose pesë kompanive. Financimi shtetëror përfaqëson një burim të madh të ardhurash për median, por ai shpërndahet në mënyrë të errët dhe diskriminuese që ngre dyshime për shitje të ndikimit.
Konteksti sociokulturor
Veçanërisht të kërcënuar janë gazetarët që hetojnë krimin dhe korrupsionin. Gratë gazetare, të cilat përbëjnë pjesën më të madhe të profesionit, përballen me ngacmime në internet dhe në disa raste me diskriminim me bazë gjinore brenda organizatave të lajmeve, megjithëse ka pasur progres në këtë fushë. Vetëcensura është e përhapur, por mediat gjithsesi kanë krijuar një platformë për vetërregullimin etik, e para e këtij lloji në Shqipëri.
Siguria
Gazetarët që mbulojnë demonstratat dhe operacionet policore ndonjëherë janë viktima të dhunës policore. Por krimi i organizuar përfaqëson një nga kërcënimet më të mëdha për sigurinë e gazetarëve. Megjithëse policia kohët e fundit ndërmori hapa për të hetuar sulmet kundër gazetarëve, mosndëshkimi për këto krime, i kombinuar me përpjekjet politike për të diskredituar gazetarët, ka krijuar një klimë që ka gjasa të inkurajojë sulme të mëtejshme. Në mars të vitit 2023, selia e Top Channel ishte shënjestër e një sulmi të paprecedentë me armë automatike që vrau një nga rojet e tij të sigurisë.
/korca.rtsh.al/
